Sint juttemis

Op dizze lêste dei fan it jier is it faaks wol nijsgjirrich en stean ris efkes stil by de nammen fan de wykdagen yn it Portugeesk – dochs in taal dy’t allinnich yn Brazylje al fan goed 200 miljoen minsken brûkt wurdt. Al moat ik fuort tajaan dat dêr yn it earste oankommen net folle wûnderaardichs oan te sjen is, oan dy nammen. Moandei bygelyks hjit segunda-feira, letterlik ‘twadde merkdei’ of – at men dat wol – ‘twadde hannelsdei’. Dan folgje ‘tredde merkdei’ foar tiisdei oant en mei ‘sechsde merkdei’ foar freed.
Oersichtlik, wier?
Nee, nijsgjirrich is de frage: wêr is de ‘earste merkdei’ bedarre?
No, dy is domingo wurden, ‘dei fan ’e Heare’. Dat sit sjesa…

Foar de earste kristenen en foar de joaden – dus ek de Sefardyske – wie sneon de dei dat God de sile útstrûpte en kom wat yn it ferset nei’t Er it stoerste fan de put der út hie by it skeppen fan ierde en himel. Dat sneon moast en soe perfoarst ek de dei wurde – neffens harren, steech en stjoer at se yn ‘t earstoan wiene – dat Syn minskebern wat bekomme en switfeie koene nei seis dagen fan leabrekkend hûdzjen en bealgjen. Dan koene se op ‘e ‘earste merkdei’ fannijsoan hinnegean te adamjen en te ezeljen, netwier. Ommers, “alle arbeid fan ‘e minske is foar syn mûle, en dochs wurdt de begearigens net stille (Preker 6:7)”. Dat gong al tûzenen jierren sa. Bêst genôch.

Mar, doe’t in Romeinske keizer it kristlike leauwe oannaam, woed er ha dat Rome him yn syn gehiel ta it kristendom bekeare soe. De Romeinen lykwols, sinne-oanbidders, hiene dat sa’t skynt net op ‘e hûd; hja hiene net begrepen en lit har frije dei, de dei fan ’e sinne, slûpe.
Hoe moast dat skiep wosken wurde?
De keizer wie yn al syn wizens fan betinken, it wie de baas en lear ‘dat soadsje yllegalen’ omstean, yn stee fan syn gânse folk (in gedachtegong dy’t oant hjoed-de-dei ta haal fynt). Tsja, en dy ‘yllegalen’ woene wol lân besile mei de keizer – harren biedwurd wie: hannel is hannel.
Dat doe is de kristlike sabbatdei fan sneon – yn it Portugeesk en it Spaansk noch hieltiten sábado neamd – ferskood nei de ‘earste merkdei’, de Romeinske sinnedei, de Dútske Sonntag, de Ingelske Sunday, de Hollânske zondag – tenei de nije ‘dei fan ‘e Heare’, domingo. Dat wy begjinne de wike no mei in rêstdei. Moai, net? En pas dêrnei tsjugge wy skytskoarjend oan it wurk.

Krysttiid is dêr ek in moai eksimpel fan, fan it al betiid bywêzige bestek fan kristenen oer marketing.
Doe’t Friezen en Wytsings net om lyk woene, hat der nei alle tinzen in preester west dy’t de fingerseinen jûken en kerstenje dy ôfgodstsjinners. Likewol, hy hie it net yn ‘t hier en lit him fuort by Dokkum al fermoardzje. Hy wie wat snoader en hoedener as syn ferneamde foargonger, sjuch, dêr’t my de namme fan no efkes net yn ‘t sin komme wol. Sokke dingen moat men op ‘t lêst mei ferdrach út it strie sette, wie hy fan betinken. Dêrom die er de Paus it folgjende útstel: ‘Hark ris oan, heite! Dy ûnnoazele Friezen en Wytsings binne dochs sa slij nei feesterij mei omraken fretten en sûpen as se op ’e ein fan desimber yn ’e lampe krige hawwe dat ek dat jier wer de sinne op kommendewei is en de dagen begjinne te lingjen? Wat, as wy dat oangean en mâltjirgjen no ris stiltsjeswei gewurde lieten, mar tagelyk in promoasjekampanje opsetten en drui har yn, it is net om it winnen fan de dagen te dwaan, mar om it fieren fan de berte fan Jezus? Neffens my koe dat gâns fertuten dwaan, sjuch.’
De Paus fûn it in merakels plan. Watte? Hy fûn it in pontifikaal plan. Hy joech de preester fuort syn fiat…
Watsjo?
Jawis, de pausmobyl is in fiat. Wisten jo dat net?
Hawar, de Paus yn Rome – alwer Rome, sjugge jimme dat? Alle wegen fiere nei Rome sa’t it liket! Dat dy preester wie teffens yn in flok wer by Dokkum – wie mei fan betinken: When in Frisia, do as the Frisians do!
En de rest is stoarje.

En no’t wy it dochs oer krysttiid hawwe…
Fan ’e wike wie der immen út Mantgum dy’t – as ik him goed begriep – in tredde krystdei ynstelle woe. Ik fertelde him dat wy yn it katelike(!) Ibearje net iens in twadde krystdei kenne. Wy wolle nei in hiele dei fan oefte en drank stomme graach de lea wer brûke, no. Wy wolle mei beide hannen tapakke. Freegje it mar oan Jeroen Dijsselbloem! Dy wit wol wat fleis er mei ús yn ‘e kûpe hat (frouljusfleis, dat op ‘e tiid yn ‘e pikel set wurde moat).

Gekheid, ju. Wy yn Ibearje, wy arbeidzje en bodzje witte graach, dat is sa, mar by foarkar net op wykdagen. En – no’t it dochs te praat komt – leaver ek net yn ‘e wykeinen. Wy binne wat dat belanget bazen yn prokrastinaasje, sjuch, dat hawwe wy ta keunst ferheft: ‘Ja hear, it is yn oarder mei dy. Moarn komt der wer in dei!’
En sa ienris yn ’t jier kinne wy yn stee fan Mañana (Sp.) of Amanhã (Port.) roppe: ‘Ja hear, takom jier!’
Alhoewol’t der moarn, silst sjen, jit guodzen binne dy’t dat lêste folhâlde wolle. Mar dat jout ommers ek neat, ju; takom jier, likemin as moarn, komt nea ofte ninter…
Hin?
Ja, as de keallen op it iis dûnsje. Dan al.