Revolução dos Cravos

Het is 42 jaar geleden dat…
Hè? …Nederland van Duitsland verloor?
Ook dat, ja! Maar dat bedoelde ik niet! Laat ik me preciezer uitdrukken…
Het was afgelopen maandag precies 42 jaar geleden, dat er via de Anjerrevolutie een einde kwam aan de dictatuur in Portugal. De vrijheid kon beginnen; daarover was iedereen het eens.
Inmiddels zijn er wel wat uiteenlopende ideeën ontstaan, over wat vrijheid precies ínhoudt…

Zo vertelde me laatst António, een bevriende geitenhoeder: Vroeger leefden de mensen voor hun buik. Hij wilde daarmee zeggen dat Portugal een goeddeels agrarische samenleving was.
We zaten in de schaduw van de – schier spreekwoordelijke – Alentejaanse kurkeik en hielden met een loom oog de grazende kudde in de kieren.
Mensen kwamen in beginsel nooit van hun eigen erf af, legde hij me uit, of het moest zijn om iets te ruilen. Ze verbouwden hun eigen aardappelen en groente, hielden kippen, mestten een varken vet, molken geit of koe, hadden verder met niemand wat te maken en waren gelukkig. Dát was vrijheid!
Vergelijk dat ’s met tegenwoordig, vroeg ie me opeens. Wat ging jij bijvoorbeeld doen toen je van school kwam?
Hij haalde het eeuwige grassprietje uit zijn mond en keek me uitdagend aan.
– Ikke? Nou, ik moest naar de universiteit…
– O, nou, dat bedoelde ik niet helemaal, gleed zijn blik terug in het dal en het sprietje tussen zijn lippen, maar… ’t is wel grappig dat je “moest” zegt; daar begon de inperking van je vrijheid dus al! En toen?
– Ehhh, toen? Toen moest ik erover nadenken, hoe ik mijn studieschuld zou gaan terugbetalen…
– Hahaha, lachte António, die kant wilde ik inderdaad op, ja, de kant van schulden – hoe mensen in een fuik worden geloodst waaruit ze, als het aan de aan-de-touwtjes-trekkers ligt, nooit meer ontsnappen… Maar je begint d’r dus zelf al over! Dát was inderdaad de “vrijheid” die de democratie bracht! Mensen hadden opeens niet meer genoeg aan aardappelen onder de bedstee, om de winter mee door te komen, en aan boter, kaas en eieren. Ze wilden – net als elke Amerikaan – een auto…
Hij duidde met een zijdelingse beweging van zijn hoofd op zijn pick-up truck, welke onder de volgende eik geparkeerd stond.
Ze wilden een wasautomaat, een kleuren-t.v. en andere dingen die geld kostten. Geld dat ze niet hadden, maar waarvoor het Westerse model de perfecte oplossing bood: lenen.
Mooi toch!? Men hoefde er alleen maar een stuk van zijn vrijheid voor in te leveren… Doch, men had altijd het weekeinde nog…
– Ho effe, gaf ik tegengas, men moest vroeger toch ook sappelen!?
– Ja, voor de buik, ja, verwees António me terug naar Start, verder niet! Voor de rest lieten ze zich niets wijsmaken. En dat is meteen een beetje het enge van het post-dictatoriale model; elk aanbod lijkt zijn eigen vraag te scheppen – we want it all, and we want it now!
Queen, zette hij wijsneuzerig een punt.