Neandertalers

My main man,

Ik ben nu op ongeveer driekwart, dus misschien tijd voor een kleine evaluatie van jullie nieuwe vertaalapp…

Het probleem van een machine blijft natuurlijk dat hij geen verleden kent en ook niet voelt aankomen waar het verhaal naartoe gaat. Kortom, elk segment wordt vertaald alsof het op zichzelf staat. Daar vertel ik je natuurlijk niets nieuws mee. Het betekent alleen dat ondergetekende nauwlettend de verhaallijn van deze roman in de kieren moet houden en met wakker oog alles moet signaleren dat als kut op Dirk slaat. 

Een volgend probleem is dat de machine alles letterlijk vertaalt. Dat is niet zo erg als het bijvoorbeeld om een droge wettekst zou gaan, maar als het taalgebruik iets bloemrijker wordt, leidt dat tot chaotische misverstanden. Gelukkig heb ik een bovengemiddeld begrip van stijlbloempjes in de brontaal en een Keukenhof vol in de doeltaal. Ik kan dus met recht tegen de machine roepen:

‘Klein klein kleutertje
Wat doe je in mijn hof
Je trapt er alle bloempjes plat
En maakt het veel te grof’

(Hè? Ja, ik dwaal af. Dat ben je niet van mij gewend, hahaha.)

There’s no easy fix, I’m afraid. Voor genoemde problemen, bedoel ik. Tot zover het  slechte nieuws. 

Het goede nieuws is dat letterlijke vertalingen uit het Engels de aanstormende jeugd steeds minder opvallen. We hebben het er al over gehad, geloof ik, dat een zinsnede als ‘men werkt om geld te maken’ jongeren al redelijk acceptabel in de oren klinkt. 

Een ander voorbeeld, dat me nu te binnen schiet, is het woord ‘family’. Voor zover ik me herinner ben ik nog geen PE-er bij jullie tegengekomen die de machinale vertaling ‘familie’ wijzigde in ‘gezin’ als de context daarom vroeg.

Kortom, gewenning is ook de grootste bedreiging voor de PE-er. Wanneer de vertaalapp bijvoorbeeld aan de lopende band inversiefouten maakt, bestaat de kans dat de sufgelulde PE-er op den duur niet meer valt over een zinsnede als ‘zei hij en draaide zich om.’ Propagandaminister Goebbels (en velen voor en – helaas – na hem) begreep al dat als je iets maar vaak genoeg herhaalt, het als zoete koek in (en uit) de volksmond glijdt. Toe maar, Wat doe je eraan? Marion, jij en ik kunnen ons wel verzetten tegen taalverarming, maar lopen daarbij wel het risico dat we om de andere haverklap worden beticht van archaïsch taalgebruik en in het museum dreigen te worden bijgezet tussen de bronto- en brontaalsaurussen. (En deze jongen wil liever nog even niet dood gezien worden tussen Russen.)

Fijn weekeinde