Haadstik 8: In bannige dei

– Ik moat pisje.
Dat ferbriek de betsjoening; wy wiene fuort werom yn ’e werklikheid.
Toe mar efkes, andere Japik wylst er syn pinsiel oan in flarde ôffage, jo witte it paad.
It frommes ferdwûn kontsjedraaiend efter it dekor nei it húske.
It âlde bûthús wie it atelier fan Japik. Neist trije jier doe’t er him yn it spultsje nei wenjen set hie, hie er grutte glêzen yn it tek sette litten; want wy hiene hjir ‘it moaiste ljocht fan Nederlân’, hied er beard. Dat hie Rembrandt ek al ferkundige, in skoftsje werom; dy hie neffens Japik jit in setsje yn St. Anne taholden.
Oan dat moaie ljocht hied er hjoed net dat makke – it wie suterich.

Wy hearden it frommeske mieljen. It rattele der oer.
Japik speake him de lea.
– De baron wol in petret meitsje litte, sjuch, gappe er.
Doe’t ik dy ynformaasje ferarbeide hie, gie my in ljocht op: Ferrek, dêrsanne koe ik har fan!
De barones blaasde ôf. Dat wie foar Japik it startskot – der kaam him wat yn ’t sin. Hy seach ús ynienen twang oan.
– No’t ik it yn my omgean lit, sei er, is it faaks de baas en praat hjir mei net ien oer. Begrepen? Ik wol gjin lijen!
Keimpe en ik knikten ynmoedich; wy soene swije as in fisk.
Der waard trochspield.
– Ik miende mar, lústere Keimpe, dat de barones gjin Frysk prate.
– Ornaris docht se dat ek net, andere Japik, om’t de baron dat net lije mei. Mar hjirre mei se har dingen dwaan.
Dat fernamen wy.
– Dêr wie ik al wer!

Japik dipte syn pinsiel yn ‘e ferve.
– Syn pake krige gelyk: net ien seach nei Lytse Pier om. Hy prakkesearre der lykwols net oer en rits út. Gjin sprake fan! Ynstee wie er ien en al aksje. No’t er wat fan ‘e kjellens bekommen wie, lei de wei foar him – de flagge wie jit net strutsen, blinder!
Hy krige it swurd fan syn pake en stjitte dêrmei yn ’e hûd fan de bark. In reismannich bleau it wapen yn in planke stykjen, mar doe fûn it punt ynienen in wurksiike naad. It swurd siet lykwols net djip genôch. Fannijs stjitte er ta, tusken wyn en wetter – en jitris.
Doe skeat it punt ynienen twa tomme fier yn ’e naad op. Hy krige it swurd by ’t hânfet beet en sette de hûd derop.

– Yntiid tsjernen him allegeduerigen de wurden yn ’e holle om dy’t syn pake sa faken brûkte: As de ynhouten net doge, sinkt it skip. As de ynhouten net doge, sinkt it skip. As de ynhouten net doge…
It like earstoan, hy hie de jint te grut nommen… dochs ynienen begûn de planke te kreakjen en te spjalten. Hy bûgde him jimmer fierder nei bûten en mei hoarten en stjitten kaam er in bytsje los fan ’e ynhouten.
De weachjes goarrelen leaflyts troch de spjalt ta it rom yn.

– De manlju hiene neat fernommen, jit troch alles hinne fan bolbjirkenens.
Grutte Pier, dy’t op syn iepenst wie om’t er witte woe oft syn pakesizzer ûntkomme soe, fernaam as earste dat der eat net doogde – de bark hong justjes oer ’e side. Hy moast fansels riede nei it hoe en het, mar hy wie der fan oertsjûge dat it syn genamt wie dy’t dat op syn gewisse hie.
Doe bêde de feestwille hommels del. De oaren hiene no ek yn ’e kuer krige dat der wat te rêden wie. De stiltme dy’t der foel, waard ferbrutsen fan ien dy’t balte: “We gaan naar de haaien!!!”

– Grutte Pier makke brûk fan de alteraasje dy’t him oppenearre, die twa trije stappen en dûkele yn see. Prústend kaam er wer boppe. Mei it lange hier dat him oer it antlit plakt siet, syn rûch burd en syn fjurkjende eagen, koe er op dat stuit wol trochgean foar Wodan yn in brimstige rite – Grutte Pier bylke oerkrêft.
Al wettertraapjend seach er it hear oer.
Lytse Pier hie yntiid de touwen kapt dy’t de Hoants finzen holden, hie de fok bak lutsen en wie yn in omsjuch by him. Hy krige syn pake by it boesgroen beet en snie him de boeiens troch.
No’t er de hannen frij hie, koe Grutte Pier himsels wol rêde. Hy slagge yn ’e skou.

– It skuorde der heil om seil troch op ‘e bark. It hong sa út it lead, dat de manlju en de deklêst rûgelen as knikkerts yn ’t wetter.
In Saks dy’t goed sile koe, woe it foarbyld fan Grutte Pier folgje en besocht de Hoants te berikken.
“Help!”, rôp er.
“Ja, de deale!”, boldere Grutte Pier en liet syn swurd delkomme doe’t de Saks de râne fan ’e skou beetpakte.
“Rûftdy!”
De man seach betommele syn hân nei dy’t mei de Hoants foartfear.
“Hjirre!”, kâldgnyske Grutte Pier en wipte it ding mei it punt fan it swurd oer board. “Elts sines!”
Grutte Pier siigde foar de roergonger oer del, mei de rêch tsjin de messelbank. Lytse Pier hie him ek noflik deljûn – yn de iene hân it jelmhout, yn de oare de fokkeskoat, syn skammels langút op it board.
“En ik miende mar, wy wiene te rie wurden do soest der útfege?”, woe Grutte Pier syn pakesizzer beskrobje.
“Ei ja, dat is ommers ek sa!”, bearde Lytse Pier oft soks him trochgien wie.
Syn pake moast laitsje om syn sabeare ûnnoazelens: “Hiest it mei in prikje yn ’t wetter skreaun, tink?”

– It eine as in lús op in tarre presinning. Hja moasten har ommers genearje mei it fokje. Mar it gong hurder as de Saksyske drinkelingen.
“Moatte wy harren net helpe?” frege Lytse Pier.
Mar syn pake woe dêr neat fan witte: “Dy!? Och heden, nee, jonge; dy rêde har wol!”
“Pake is ek by harren oan board noade. Dy’t útgastet moat yngastje, seit pake altiten.”
Grutte Pier wie slop oer dat fernimstige sizzen.
“Mar aanses fersûpe se!”, hold Lytse Pier út.
“Dat falt wol wat ta, jonge. Hja fine wol in stik hout of sawathinne.”
En doe, kâldgnyskjend: “As it net sile wol, moat it driuwkje, no!”
“Mar dy man dy’t om help frege…”
Hy makke de sin net ôf, mar ornearre: “…dat wie net moai fan pake.”
Grutte Pier hie no syn nocht en andere koart: “Sa sit de wrâld no ienkear yn elkoar: de goede moat it mei de tsjoede ûntjilde.”
Lytse Pier hold him mar stil.

– It roppen en razen swûn wei yn ’e fierte. Rillegau wiene der inkeld de fertroude lûdsjes fan wyn en wetter.
Grutte Pier wie yntiid by himsels te riede gien en hie dochs wat bekrûping krige oer syn hâlden en dragen: “Hast winliken wol gelyk; dat hie net moatten… Witst wat it is, jonge; dêr’t men stompt wurdt, krijt men oasten.”
Mar syn mankelikens woe net hingjen bliuwe; hij gniisde: “Moatst my aanses al efkes fertelle, hoest dat út ’e wei set hast, heite. Mar… earst moatst my feitlik efkes helpe.”
Hy die al in skoftke writen en krij it eintsje pylk beet, dat him út ’e rêch kipe; mar it mislearre hieltiten. Mei de rjuchterhân koe er der net rjucht by; mei de lofter krekt, mar dy lei him yn sa’n ûnmooglike krinkel op ’e rêch dat er der neat mei wurde koe.

– Lytse Pier krige it puntsje foarsichtich beet en luts der mei omtinken oan.
Syn pake bekoarre him: “Wachtsje ris! My tinkt, it moat oars! Hy wol grif net tebek; dat hy moat der oan ’e oare kant útkomme. Wat tinkt dij? Triuw ris, ast wolste!”
Lytse Pier die wat him frege waard.
“Dat jûket mar nuver yn ’e lea om”, ornearre Grutte Pier nei ferrin fan tiid. “Ik leau, do moatst besykje en slaan my dat ding mei ien reis troch de bealch.” Hy krige in roeiriem beet. “Besykje it hjir ris mei!”
Lytse Pier roaide mei it blêd fan ’e riem op it eintsje pylk.
“Tink derom,” warskôge syn pake him, “ien reis!”
De riem kletste del. Der kreake al wat. Wat dat west hie, wist Lytse Pier net. Syn pake kipe ta syn baitsje yn. “Neat!” ornearre er. “Jitris! En no net wer sa mijen!”
“It wie in pûster,” sei Lytse Pier skruten, “nim my net kwea ôf.”
“Nim my net kwea, sei de murd, en biet de hoanne de kop ôf”, koartswile Grutte Pier.
Syn pakesizzer seach as in âld kwartsje.
“Toe ju!” lake Grutte Pier. “Wês net sa kêdich; it wie mar gekheid fan my!”
Hy sette him skoar: “Mis is wer, ju!”
Lytse Pier joech syn pake in reis fan komsa – en dy wie rekke. En ferdraaid, dêr kipe wrachjes in lyts bluodderich puntsje by syn pake ta de ribben út. Mar Grutte Pier koe dêr mei de fingers net rjucht fet op krije.
“Mei de tosken!”
Lytse Pier hie wol yn ’e rekken dat der op syn tosken doeld waard. Mar it slagge him en krij ferweging yn ’e pylk. Doe’t it ding der út wie, kaam der fuort in japs bloed mei; en noch ien.
“Toe mar, ju!”, sei syn pake, “It is klear! Ik bedobje dat wol wat. Sjuch do no mar, dat wy te plak komme.”
Lytse Pier naam it stee by ’t roer wer yn. Ut en troch seach er syn pake oan, dy’t wat siet te slûgjen. Grutte Pier seach frijwat geizich en syn pakesizzer siet wakker oer him yn.
Aldergeloks helle de wyn oan; in moaie reefskoelte pûste yn it fokje. It eine op no.

– De smid moat oer board, ferbruts Lytse Pier de stiltme, doe’t er ynsyld wie. Syn pake plichte dat te sizzen, mar dy hie op it stuit net botte folle te keap.
Doe’t er de fok ynhelle hie, knibbele er by Grutte Pier del. Mei sin lei er syn pakes hân fansiden en kipe ta it baitsje yn. Hy waard kjel. It wiisde mâl; jit pjutske der bloed ta de wûne út. Hy strûpte him it eigen boesgroen út, bûn dat syn pake om ’e lea en troppe dêr in tûfe droege smjuntegers by yn. Hooplik soe dat it blieden stjelpe.
Doe’t it wetter safier sakke wie, dat se nei de kant baaie koene, lei er syn pake hoeden in hân op it skouder. “Wekker wurde, pake! Wy moatte hjir wei!”
Troch spjaltsjes seach Grutte Pier him oan en lústere: “Ik wit net, jonge. Ik bin wat heal. Lit my mar wat gewurde!”
Doe waard Lytse Pier koart; de kop wie him gjin jellen lang doe’t er graude: “No moat it, dealekater, net raarder wurde! Wy sille hjir wei – al sil ik pake ek drage moatte!”
Grutte Pier spalke de eagen op – sa hie er syn pakesizzer jit net opspatten heard.
“Hast gelyk, jonge! Wy sille hjir wei!”
En hy knoffele ta de skou út. Hja slaggen op it droege, mar de dridze fan it wiete waad hie Grutte Pier in bulte krêft koste. Op ’e dykslobbe wie er sa út ’e liken en sa koaiïch op ’e skonken, dat er delsiigde en pûste: “Pake moat efkes bekomme, jonge!”
No, dat wie goed.

– Mar om’t it ringen jûnje soe, begûn it Lytse Pier wat yn te baarnen. Hy soe syn pake fiterje, mar dy wie yn poepeslom bedobbe en woe net wekker wurde.
Mei in soad gestin en geskuor prakkesearre Lytse Pier him it grutte lichem oer ’e skouders. Dat wie in heikarwei, mar hy krige it klear. Stapke foar stapke joech Lytse Pier him op ’en paad, heal blyn fan ’e triennen – noch nea hied er him sa allinne field.