Djibrilla

– Ingelsk?
It is winter 2001. Ik sit yn ‘e bus fan Grins nei Malmö. Alteast, ik bin yn Grins ynstapt; de bus is út Rotterdam wei kommen en sil oan Oslo ta. Ik haw plak fûn njonken in jongeman dy’t wat siet te slûgjen. Mar hy is no wer by syn sûp en boltsje. Hy skodhollet fan nee ta andert op myn fraach.
– Frânsk dan?
Hy skuort in pear eagen as gitten op…
– Dat is myn memmetaal!

Hy is krekt wat op ‘e tekst, as wy hol oer bol de bus út moatte – wy binne by de Dútske grins. Net allinnich moatte wy der út, wy moatte ek de koffer út ‘e bagaazjeromte krije, opdwaan en dernjonken stean gean. En de bek hâlde!
It is roetkâld en wy steane poer op ‘e romte. As ik dy rige minsken sjuch dy’t yn ‘e kjeld steane te heukerjen yn it wrede skynsel fan ‘e bûslampen fan ‘e grinsplysje, komme my ûnwollens bylden yn ‘t sin út in tiidrek dat ik net iens meimakke haw. Dat ik bin suver bliid as sa’n Feldwebel mei syn woarstfingers troch myn skjinne guod begjint te reagjen. Ik leau, ik hie der skjin mei oan west, as se my – Aryske grûnfoarm – oersljuchte hiene.

Hy is hikke en tein yn Niger, myn gelegenheidsreisgenoat. Op in Dútsk parkearterrein, wylst de oare reizgers trochrinne om kofje, kriget er my beret by de earm en set earnstich it Nigersk folksliet yn. Dat hat rju kûpletten, dat de oaren sitte alwer heech en dreech yn ‘e bus as it einlings en te’n lêsten tenein is. As Djibrilla ek de bus ynsette wol, krij ik him op myn bar by de earm.
Aldergelokst ken ik mar ien luzich kûpletsje fan it Wilhelmus, dat se hoege net botte lang te wachtsjen.

Djibrilla, sa hjit er – dat is de Arabyske fariant fan Gabriël. Gebeartetaal lear ik ek fan him. Want it is my opfallen dat alles wat er seit mank giet mei wylde gebearten. Dat komt, ferklearret er, om’t de wyn yn ‘e woastyn in heislik leven makket.
– En men moat dochs mei-inoar kommunisearje, no?
Ik stek de tomme op.

Djibrilla hat nea út ‘e reek fan syn bertedoarp west. Hy besit in gewent mei figebeammen. Dêr tsjucht er alle dagen nei ta op syn kamiel – it skip fan ‘e woastyn. Teffens it iennichste skip dat er ken, docht rillegau bliken. Want, hoenear’t ik oankundigje dat wy aanst mei it boat oerstekke sille nei Denemark ta, wurdt er moai kjel. Want foar Djibrilla sil dat de alderearste kear wurde op in wíer skip – syn maidentrip sil ‘k mar sizze! Hy wol fan my witte wat der wilens mei de bus bart.
– Dy giet ommers mei, ju!
Siet ík mar wer op myn woastynskip, sjuch ik him tinken.

Omreden dat de man him net yn oare talen uterje kin, freegje ik foar him nei oft der swinefleis yn de deigerjuchten ferwurke is. Sadwaande rekket er sneu by de Spaghetti Bolognese troch dy’t him sa talaket yn in restaurant ûnderweis. Dêrom net, mar lit my no altyd yn ‘e ferbylding west hawwe dat moslims gjin swinefleis ha meie om reden dat de baarch ûnrein is. Dêr is neat fan wier. Ja, it is wier foar joaden. Mar it hâldt net foar moslims.
Dat sit sisa, leit Djibrilla my út, Mohammed wie op in kear yn ‘e woastyn ferdwaald – as profeet kin men sa’t skynt ek it paad bjuster reitsje – en doe hat in baarch, dy’t er sa’t it liket by him hie, mei syn gefoelige noas krekt salang yn it sân om wrotten oant er op wetter state…
– Ja, en it dier dat de profeet fan in wisse dea rêden hat, kin men slim yn ‘e itenspanne soale, no?
Ik stek op ‘en nij de tomme op.

Mar om’t wy no ienkear in folk fan skoalmasters binne, komt my yn it petear de finger ek omheech: ik drui him de islamityske agresje yn – bygelyks yn Algerije, om mar ticht by (syn) hûs te bliuwen.
– No do wer, heite!
It ynnimlike fan Djibrilla is, hy reagearret net as oare lju alfolle dogge: yn ‘e ferdigening gean. Nee, hy jout my fuort gelyk en anderet dat er it him ek net begripe kin. Soks bart yn Niger net, ornearret er, en it leit ek net yn ‘e reden. Mohammed sels hat ommers sein: ‘Yn rêst bliuwt alles beholden, mar yn frede wáákst it noch!’
Ik lis dêr in oare tekst fan Mohamed tsjinyn: ‘It jout jin neat en set jins lot nei, want it lot set jín wol nei’. It roait igge noch seam, dat wit ik wol, mar men wol fan en ta dochs even skine litte dat men net fan juster is, no!?
Watte?
No, ik al!

Duvekater, wat ha wy in wille. Ik bin sa bolbjirken dat Frysk bloed, tsjuch op! daveret ek noch troch de bus.

Hy fertelt dat er fjouwer jier garre hat foar dizze reis. In jier fiif lyn hat er in Noar fan ‘e dea rêden. Dat wie sisa…
Djibrilla teach op in dei op syn kamiel nei syn gewent doe’t er gearfoel oer in terreinauto dy’t yn it woastynsân weisakke wie. Dat sit al wat slim, ornearre er en pangele fierder. En, ja hear, in eintsje fierder lei in keardel derhinne. Djibrilla liet him wat wetter putskje – ‘te folle ynienen kin fataal wêze, sjuch’ – en avesearre it sloppe liif oer syn kamiel. Werom yn it doarp hawwe se doe fia it radio kontakt lein mei de organisaasje fan Parys-Dakar. Fuort kaam der in helikopter, want der moast ek noch in byrider wêze. Dy ha se doe ek noch opskoppe kind – mear dea as libben…

Hawar, dy Noar wie sa noartsk net of hy nûge him út en kom ris te útfanhûzjen yn Oslo. No, dat woe Djibrilla wol. Mar om’t er syn ponge doedestiids net sa botte fier yn ‘e woastynwyn op smite koe, hied er sûnt dy útnûging omraak garje moatten. Dat hat dy Noar him net realisearre, tink. Oars hied er syn rêder wol in grypstehealstoer taskikt.

Wy nimme ôfskie yn Malmö oft wy âlde kammeraten binne. Ik moat him ûnthjitte dat ik myn famylje yn Malmö de groetnis fan him dwaan sil en ik winskje him in protte wille en snie ta…
Sa swart as sûpe sjucht er my troch it rút fan de fuortridende bus oan, lykas freget er him ôf: Wat bedoelde er dêr no wer mei, mei dat snie!?